دانش بومی کاربرد عوارض ژئومورفولوژی (آب‌رنگ کردن) و نقش آن در حفظ آب و خاک

کمبود آب همواره یکی از مهم‌ترین موانع در روند توسعه کشاورزی در اقلیم‌های خشک و کم‌باران بوده است. در طول زمان‌ کشاورزان در قالب دانش بومی خود روش‌های متعددی را جهت مقابله با کمبود آب و پیامدهای ناشی از آن ابداع کرده و توسعه داده‌اند. امروزه در مدیریت منابع آب روستایی، برای مقابله اثربخش‌تر با کمبود آب لازم است تا دانش بومی مورد توجه جدی قرار گیرد. تلفیق دانش بومی هر منطقه با دانش نوین می‌تواند بهترین گزینه در بهره‌برداری از منابع آب و خاک قلمداد شود. در این پژوهش به معرفی و بررسی یکی از روش‌های بومی حفظ آب و خاک در شرق کشور به نام "آب‌رنگ کردن" و کاربرد مستقیم عوارض ژئومورفولوژی تپه‌های مارنی در روستای کلاته سادات شهرستان داورزن از استان خراسان رضوی پرداخته شده است. در این تحقیق با استفاده از مطالعات کتابخانه‌ای، تهیه مدل‌های رقومی منطقه با نرم‌افزار  سیستم اطلاعات جغرافیایی، مشاهده میدانی و برداشت نمونه آب و رسوب، مصاحبه با کشاورزان محلی، آزمایش‌های فیزیکوشیمیایی و تحلیل آماری در  نرم‌افزار "SPSS" اثرات مثبت یا منفی این روش و نقش عوارض ژئومورفولوژی در حفظ آب و خاک بررسی می‌گردد. نتایج نشان می‌دهد که این روش، بهترین روش بومی- اقتصادی حفظ رطوبت و ترمیم بافت خاک اراضی کشاورزی و عامل انتقال آب از اراضی نفوذ‌پذیر مخروط‌افکنه‌ای به اراضی کشاورزی پایین‌دست می‌باشد. با توجه به دلایل آماری و بررسی تحقیقات دیگر در این زمینه، آب‌رنگ کردن نه‌تنها سبب بروز تغییرات قابل توجه در کیفیت آب رودخانه و تضعیف کیفیت آب کشاورزی منطقه نمی‌شود، بلکه باعث تغییر بافت و ترکیبات خاک، حاصلخیزی اراضی کشاورزی و نیز کاهش هدررفت ناشی از تبخیر و نفوذ به آبخوان با کیفیت پایین می‌گردد.